Θρησκευτική παράδοση

Η Ιερά Μονή Παναγιάς Δευτέρας Κατούνας

Βορειοδυτικά της Κατούνας, στο δρόμο προς το χωριό Τρύφου, βρίσκεται το εξωκλήσι της Αγίας Δευτέρας ή Παναγία Δευτέρα Κατούνας που χτίστηκε το 1594 και παλιότερα ήταν μοναστήρι. Εκκλησίες αφιερωμένες στην Αγία Δευτέρα βρίσκουμε μόνο στο Ξηρόμερο. Το όνομα πιθανώς οφείλεται στη λειτουργία που γινόταν τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα ή σε ανάμνηση μιας νίκης των Ξηρομεριτών εναντίον των Τούρκων το 1585 γύρω από τα υψώματα του μοναστηριού, τη Δευτέρα του Πάσχα. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας το μοναστήρι γνώρισε τη βαρβαρότητα των Τούρκων κατακτητών. Οι ηγούμενοι και μοναχοί της μονής συνεργάζονταν με τους Βενετούς που κατείχαν τα Επτάνησα διατρέχοντας σοβαρούς κινδύνους γιατί έδιναν πληροφορίες για τη διακίνηση των τουρκικών στρατευμάτων. Σύμφωνα με την παράδοση, ένας ηγούμενος της μονής που ονομαζόταν Ραφαήλ πλήρωσε με τη ζωή του τη δράση του εναντίον των Τούρκων. Αναφέρεται ότι οι Τούρκοι τον κρέμασαν στην αυλή του μοναστηριού. Λέγεται ότι ένα πουρνάρι που ήταν φυτρωμένο στον τόπο της εκτέλεσης ξεράθηκε αμέσως μετά από αυτήν. Μέσα σ' αυτό το μικρό εκκλησάκι έγινε η κήρυξη της Επανάστασης στις 6 Μαΐου 1821 από τους Ξηρομερίτες. Πρόσφατα έγινε ανακαίνισή και διαμόρφωση του χώρου γύρω από αυτό. Η Ιερά μονή Παναγία η Αγία Δευτέρα πανηγυρίζει στις 8 Σεπτεμβρίου, ημέρα της γεννήσεως της Θεοτόκου.

Άγιος Δημήτριος

Το 1790, κατά την παράδοση, ο Αλή Πασάς πέρασε από τον Άγιο Δημήτριο και προσέφερε 50 γρόσια με την εντολή να μνημονεύουν τον Πατέρα Κοσμά τον Αιτωλό τον οποίον τιμούσε ιδιαίτερα. Σύμφωνα με άλλη παράδοση, Έλληνες που είχαν σκοτώσει σε ενέδρα Τούρκο στρατιώτη κατέφυγαν στον Άγιο Δημήτριο. Με θαύμα του Αγίου, οι Τούρκοι που τους καταδίωξαν οπισθοδρόμησαν και δε τους πείραξαν. Για πολλά χρόνια το εκκλησάκι του Αγίου Δημητρίου είχε εγκαταλειφθεί και είχε σχεδόν καταρρεύσει. Το ξωκλήσι γιορτάζει στη μνήμη του Αγίου Δημητρίου (26 Οκτωβρίου).

Προφήτης Ηλίας

Το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία χτίστηκε από αγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης σε ανάμνηση της ηρωικής και νικηφόρας μάχης της 10ης Αυγούστου 1822 κατά του  Μεχμέτ Ρεσίτ πασά Κιουταχή υπό τον αρχιστράτηγο Γεώργιο Βαρνακιώτη, που έλαβε χώρα στον Αετό. Ένας σεισμός είχε μεταβάλει το εκκλησάκι σε ερείπια αλλά το 1925 ξαναχτίστηκε από τον Αριστείδη Τσιτσώνη. Με τον σεισμό του 1966 καταστράφηκε πάλι, αλλά χτίστηκε για τρίτη φορά  από τα παιδιά του Αριστείδη Τσιτσώνη. Πανηγυρίζει στις 20 Ιουλίου, οπότε πλήθος πιστών συρρέει στο ξωκλήσι.

Άγιος Γεώργιος- Βελαώρα

Το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται στη Βελαώρα, στη θέση «Ζελέϊκα». Το σημερινό εκκλησάκι είναι χτισμένο στα ερείπια παλιότερου ναού που είναι άγνωστο πότε ακριβώς και από ποιον χτίστηκε.Γύρω στο 1942 και πριν καλά καλά ολοκληρωθεί η  οικοδόμηση του ναού, οι Γερμανοί κατακτητές σαν πράξη αντεκδίκησης για την ανατίναξη γερμανικής φάλαγγας από αντάρτες προξένησαν πολλές καταστροφές στην περιοχή και αφαίρεσαν ανθρώπινες ζωές. Θύμα των Γερμανών ήταν και το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, το οποίο καταστράφηκε και από τότε παρέμεινε ερειπωμένο και δεν λειτούργησε για πολλά χρόνια, ενώ οι ελάχιστες εικόνες που είχε, χάθηκαν. Πριν λίγο καιρό όμως, μετά από απαίτηση πολλών κατοίκων, έγινε η αναστήλωσή του και διαμορφώθηκε ο χώρος γύρω από το ναό.

Παμμεγίστων Ταξιαρχών

Σε μια πλαγιά, ένα χιλιόμετρο έξω από τη Κατούνα, στο δρόμο προς το Λουτράκι, βρίσκεται το νεόκτιστο εκκλησάκι των Παμμεγίστων Ταξιαρχών. Από το μικρό αυτό γραφικό εκκλησάκι ο επισκέπτης μπορεί να αγναντέψει τον κάμπο του Βάλτου και το βουνό Βελαώρα. Η κατασκευή του έγινε με συντονισμένες προσπάθειες των κατοίκων και με εράνους και δωρεές.

Αγία Παρασκευή Μπόικου ή Λόγκου

Ο ναός είναι περιτριγυρισμένος από τείχος για την προστασία των μοναχών από τους Τούρκους, ενώ μέσα στο τείχος σώζονται ακόμη και σήμερα τα κελιά των μοναχών. Εσωτερικά το ξωκλήσι είναι γεμάτο με τοιχογραφίες του 1692 που φανερώνουν το βυζαντινό στοιχείο. Ο Άγιος Νικόλαος είναι από τα λίγα μνημεία της περιοχής που διασώζουν ολόκληρη την εικονογραφία τους. Δυτικά της νότιας πλευράς σώζεται μισοκατεστραμμένη η ολόσωμη παρά

Την εποχή της Τουρκοκρατίας, Έλληνες εκπατρισμένοι από επιδρομές και διωγμούς κατέφυγαν στην προφυλαγμένη τοποθεσία της Μπόικου, στους πρόποδες των Ακαρνανικών Ορέων. Εκεί έχτισαν το συνοικισμό τους με πρώτο κτίριο την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής που χτίστηκε γύρω στα 1547 και παλιότερα ήταν γυναικεία μονή. Το εκκλησάκι αυτό έπαιξε σπουδαίο ρόλο κατά την Τουρκοκρατία, ως τόπος συγκέντρωσης των οπλαρχηγών. Λέγεται επίσης ότι όταν ο Κοσμάς ο Αιτωλός περιόδευε στην περιοχή, πάντοτε σταματούσε στην Αγία Παρασκευή. Επί πολλά χρόνια το εκκλησάκι είχε εγκαταλειφθεί και κατά τις βροχερές μέρες του χειμώνα οι βοσκοί στέγαζαν εκεί τα ποίμνιά τους. Εδώ και αρκετά χρόνια όμως, απολαμβάνει τη φροντίδα και το ενδιαφέρον των πιστών και αποτελεί σήμερα κόσμημα για την περιοχή. Στη μνήμη της Αγίας Παρασκευής (26 Ιουλίου) τελείται μεγαλοπρεπής πανήγυρη με την προσέλευση προσκυνητών από όλη την περιοχή.

Άγιος Νεκτάριος - Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός

Το δισυπόστατο αυτό εκκλησάκι βρίσκεται στη διασταύρωση Κατούνας - Κωνωπίνας. Το ξωκλήσι είναι αφιερωμένο  στη μνήμη του Κοσμά του Αιτωλού και στον Άγιο Νεκτάριο. Στις 24 Αυγούστου, ημέρα μνήμης του Αγίου Κοσμά, πανηγυρίζει και συγκεντρώνει πλήθος κόσμου.

Το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου 

Στο κέντρο του τριγώνου που σχηματίζουν ο Αετός, η Κατούνα και η Κωνωπίνα βρίσκεται το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου, το οποίο χτίστηκε πιθανότατα το 1692 επί του Πατριάρχη |Καλλίνικου Β΄ Κωνσταντινουπόλεως του επονομαζόμενου «Ακαρνάνα». Βρίσκεται τέσσερα χιλιόμετρα δυτικά της Κατούνας, στον οικισμό του Αγίου Νικολάου στον οποίο εγκαταστάθηκαν το 1922 πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Στα κείμενα των ξένων περιηγητών και των Ελλήνων λογίων της τουρκοκρατίας το μνημείο είναι γνωστό σαν «Μονή Αγίου Νικολάου Αετού», ίσως γιατί υπαγόταν διοικητικά στον Αετό. Σύμφωνα με την εσωτερική επιγραφή που βρίσκεται στο δυτικό μέρος του ναού, χτίστηκε από τον Ευγένιο Γιαννακόπουλο  και είχε δική του οργάνωση και διοίκηση, δηλαδή δεν ήταν μετόχι.

σταση του κτήτορα του μοναστηριού Ευγενίου Γιανακοπούλου σύμφωνα με παλιά βυζαντινή συνήθεια.
Το Μοναστήρι του Άι-Νικόλα διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη περίοδο της Τουρκοκρατίας και της Ελληνικής Επανάστασης. Όλοι οι οπλαρχηγοί της δυτικής Ελλάδας και πολλοί καπεταναίοι (Βαρνακιώτης, Τσέλιος, Γρίβας, Τσόγκας, Μπότσαρης, κ.α.) έχουν περάσει απ' το Μοναστήρι του Άι-Νικόλα. Ο Άγιος Νικόλαος σήμερα είναι ερημωμένος αλλά αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα σωζόμενα ιστορικά μνημεία της Αιτωλοακαρνανίας.

Άγιος Προκόπιος

Ο Άγιος Προκόπιος είχε χτιστεί ως ενοριακός ναός από τους κατοίκους του ομώνυμου συνοικισμού. Μάλιστα, η οικογένεια Σακκά που ήρθε στην περιοχή μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, εναπόθεσε στον Άγιο Προκόπιο τεμάχιο εκ του Ιερού λειψάνου του, που έφερε μαζί της. Επί μακρόν κι ο Άγιος Προκόπιος είχε εγκαταλειφθεί. Πριν εξήντα χρόνια όμως δύο οικογένειες της Κατούνας τον ανοικοδόμησαν. Σύμφωνα με την παράδοση, ο θρυλικός Κατσαντώνης, ένας από τους σημαντικότερους κλέφτες της προεπαναστατικής περιόδου κατέφυγε τραυματισμένος στον Άγιο Προκόπιο μετά από κάποια μάχη, και εκεί τον περιέθαλψαν οι κάτοικοι της Κατούνας. Η μνήμη του Αγίου γιορτάζεται στις 8 Ιουλίου.